} $(window).on("scroll touchmove", function() { $("#cc-cookies").css({"position": "relative"}, $(document).scrollTop() > 32); }); Provincia di Oristano | Est morta abuela Cristina, s’ùrtima fèmina chi faeddaiat sa limba Yagán
Logo della Provincia di Oristano

Provincia di Oristano - sito web ufficiale

Est morta abuela Cristina, s’ùrtima fèmina chi faeddaiat sa limba Yagán

18/02/2022  - 

Narant chi cando morit unu betzu est comente chi brùsiet una biblioteca. Cun sa morte de Cristina Calderón, s’ùrtima faeddadora de sa limba Yagán, est isparida una biblioteca de 32.400 paràulas. Si pensamus chi sos limbàgios chi faeddamus nois non nde cuntenent prus de 5.000, si podet cumprèndere su dannu.

93 annos, mama de sete fìgios e giaja de 14 nebodes, Cristina Calderón fiat s’abuela (giaja) de totu sa tribù Yagán e s’Unesco l’aiat decrarada “Prenda umana vivente” ca fiat s’ùrtima depositària de una cultura millenària chi morit cun issa, bidu chi mancu sos fìgios tenent padronàntzia de sa limba de sa mama, ca sunt pesados in un’època chi at discriminadu sa cultura indìgena faghende.la cuare in su chigione de s’ismèntigu.

Sos indìgenos Yagán sunt unu pòpulu antigu de 6.000 annos, chi at bìvidu de catza e de pisca girende in canoa peri sos canales de sa Terra de su Fogu, su logu prus meridionale de su mundu.

Finas a su sèculu passadu si nd’agataiat tres mìgia ma sas maladias batidas dae sos europeos nche los ant belle che ispèrdidos, a su puntu chi in su 2020 sa comunidade de Portu Williams fiat formada dae 94 persones ebbia.

Finas a binti annos a como sas faeddadoras fiant tres: abuela Cristina, sa sorre Ùrsula e Emelinda Acuña. Dae su 2003, a pustis de sa morte de sa sorre, Cristina Calderón fiat abarrada s’ùrtima indìgena chi connoschiat sa limba de sos antenados. «Non tèngio prus a niunu pro la faeddare» aiat naradu.

Pro custa resone, cun s’agiudu de sa neta Cristina Zàrraga aiat fatu unu ditzionàriu indìgenu-ispagnolu, unu Cd cun sa boghe sua registrada e unu libru de contos de su pòpulu Yagán intituladu “Hai kur mamasu shis” (Ti chèrgio nàrrere unu contu), pro lassare nessi carchi rasta de una limba millenària capatza de dare orìgine a sa paràula prus sintètica e prena de significadu de su mundu: Mamihlapinatapai, chi cheret nàrrere “s’abbaidare in ogros pari-pari isperende chi s’àtera persone fatzat carchi cosa chi ambos disìgiant ma chi ne unu ne àteru cheret fàghere pro primu”.

Sas limbas non si sarvant a sa sola, si sa gente no las faeddat.

Bonu biàgiu, abuela Cristina. Como as a agatare gente meda pro faeddare sa limba tua.

(GF.P.)