Bacas iscanesas o lussurzesas
Sa ratza sarda-modicana, chi ddi narant fintzas bacas iscanesas o lussurzesas, est s’incròciu de traos de ratza modicana cun bacas de ratza sarda. Sas bacas ‘rujas’ paschent in sos sartos de Monteferru.
Sos pegos fèminas sunt de colore ruju craru e sos mascros sunt ruju oscuru, pro custa resone ddis narant fintzas bacas rujas.
Sa ratza modicana est arribada a s’acabbu de su 1800 dae sa Sitzilia, pro megiorare sa calidade de sos pegos bulos sardos chi a primu serbiant meda pro sos traballos agrìculos ma a pustis, cun sa difusione de sos mezos agrìculos a motore, sunt istados ‘seletzionados’ pro sa petza. Sa ratza sarda-modicana est apretziada meda pro sa calidade bona de sa petza e de su late. Cun su late si faghet su casizolu, sa fresa, sa tritza, calidades de casu bonas meda. Sa petza si coghinat a boddidu, a arrustu; si faghet fintzas su ghisadu e sas bombas.
Mèlina
Sas bacas de ratza sarda sunt istadas incrociadas giai in tempos antigos cun ratzas chi nde batiant dae s’Itàlia. Una de custas ratzas arribadas in Sardigna biviat in sa badde de su Tèvere; fiat in colore de mele, melinum in latinu, chi in sardu est diventada sa ratza mèlina.
Sas bacas mèlina paschent in sos sartos de Guiltzier, Monteferru e Barigadu. Sa petza est saborida e lichitosa; cun su late si faghet casizolu, fresa, tritza e su murùtzulu.
Bacas murras
Sas bacas murras sunt bacas sardas chi in su de XIX sèculos, ant incomintzadu a ddas incrociare cun traos de ratza Bruna Alpina.
Sos pegos sunt in colore murru, de tonalidade diferente: sas fèminas sunt prus craras e sos mascros prus oscuros. Sas bacas murras sunt allevadas, su prus, pro sa petza ca pro su late nde dant de prus àteras ratzas.
(MM)
