A bortas is nòminis de is montis allogant prus de àterus sa toponimia prus antiga de una regioni, non tantu po s'ogetu fìsicu-geogràficu chi rapresentant ma sendi fatori chi istèsiat e assolat genti chi ddui bivit.
Una surra de orònimus (nòminis de logu chi pertocant montis) chi faint parti de su pillu sardu noulatinu est cussa chi ndi bessit de sa forma de su monti, bortas meda po su perfilu acutzu cosa sua comenti a Monte Agudu < ACUTUS (Bosa, Mòdolo, Santu Lussurzu e Suni) o in suspu, de sustantivus chi marcant prus de una cosa a punta comenti a Punta Atzasi (Busache) o M. Spada (Fonne).
Nci at nòminis chi ndi arribant de sustantivus chi bolint nai “nai” comenti a M.Nai (Igrèsias) o a su linnàmini chi si ndi bogat comenti a M. la Èltica < PERTICA, in italianu “pertica”, o M. Antas < ANTA(E) (Orroli) chi bolit nai punteddu de linna.
A bortas agataus nòminis chi tenint su sinnificau de ”tundu”: M. Cùcuru Tundu (Sant'Antoni) o de “rasu”, cun su sinnificau de truncau o de logu sena de matas, comenti a M. Rasu < RASUS (Crabas e Narabuja), o de “sena de pitzu” comenti a M.Scucurau (Paulle), ma finas nòminis cun su sinnificau de “incrubau” comenti a M.Culvatu < CURVATUS (Orthullèi), de “corcau” M.Bicu Oltadu (Belchidda), de “arrutu” comenti a M.Orrutu < RUERE (Mamujada).
Agataus nòminis cun su sinnificau de “a pinnigas” po su perfilu suu comenti a M.Crispu (Bosa).
Unus cantu de nòminis arregordant stèrgius e cussus po s'àcua faint pensai a una mitza, comenti a M. Càlighe < CALIX, ICE (Ardaule).
Àterus faint riferimentu a coloris comenti a M. Conchioru (Cabuderra), M.Ferru (Sèneghe).
Àterus sighint su nòmini de is cantu gèneris de rilievus, comenti a M. Zèpara (Abas) e M. Zeparedda (Tuiri) chi est un'artura pedrosa.
Medas funt cussus cun su sinnificau de “arroca”: M.Corona <CORONA (Bosa, Montresta), àterus po su terrenu arenosu comenti a M. s'Arena < ARENA (Iscanu), po sa pedra lisa e sciata comenti a M.Tellura (Siamanna, Siapicia).
Unus cantu inditant is fiancus de su monti : M. Costa Millanu < COSTA (Samatzai) o M.Pala Galchera < PALA (Cùglieri).
Una calada lègia si narat “scala”: M. Scala Picada < SCALA (S'Alighera), mentras unu pèntumu o pèntima (in italianu 'precipizio montano') donat su nòmini a M.Pèntinas (Bidoniu).
Po ndi sciri de prus ligi su traballu “I nomi dei monti in Sardegna – 11” de Giulio Paulis.
