Sa manifestatzione de Monumenti Aperti ponet in calendàriu sa vìsita a sa bidda de Neoneli sàbadu 4 e domìniga 5 de làmpadas.
Sos monumentos si visitant
- dae sas 10.00 de mangianu a sas 06.00 de sero,
- sentza pagare billete,
- cun sa ghia de sos iscolanos de s’iscola primària de Neoneli e sos istudiantes de s’iscola segundària de primu gradu de Ardaule.
Dae sa carrera Roma partint sos postaleddos, postos a disponimentu dae s’Unione de sos Comunes de su Barigadu, pro lòmpere a sa Crèsia de S’Àngelu, a s’Òasi Faunìstica de Assai, Arcivos in localidade Canales.
Ite si podet visitare:
S’Òasi faunìstica de Assai
In su sartu de Assai, localidade de su territòriu neonelesu si podet visitare un’òasi permanente de protetzione faunìstica. Fintzas a primos de su sèculu passadu in sas terras comunales si segaiat sa linna pro su fogu e pro fàghere su carbone. A costadu de s’òasi b’est una pratza fogaia antiga in ue si faghiat su crabone chi, paris cun s’ortigu, fiat una rèndita pro sa populatzione. In su 1983 s’Ente Forestas de Sardigna (chi oe ddi narant Forestas) at leadu in gestione sos agiumai 1000 ètaros de s’Òasi de Assai e nd’at fatu unu cantieri forestale pro tutelare custu patrimòniu de valore mannu pro s’ambiente, pro no ispèrdere paesàgios forestales antigos meda e fintzas pro favorèssere s’ocupatzione istàbile in sas comunidades de su Barigadu.
Su territòriu est caraterizadu dae rocas paleozòicas e de s’era tertziària de colore diferente (colore de rosa, ruju-biaitu) e buscos mannos de ìlighes e suèrgios in ue, in mesu de sas matas, nde essint ispuntones mannos de granitu chi a bortas tenent su nòmene dae sa forma issoro: Sa Crabarissa, Tziu Pàolu.
Acanta de sas matas creschent molas de lidone, chessa, mudregu e àteras; in sas istajones diferentes frorint su calàvrighe, su bidighinzu, su lèpore isposu, sas orchideas agrestes e sa tiria. Sos animales chi bi sunt in sunt in s’Òasi sunt de interessu iscientìficu mannu: chervos sardos, crabolos, sirbones, gatos agrestes e ischirros ma fintzas unu muntone de pugiones: su piculatruncu, sa crabarissa, sa perdighe sarda, sa culumba agreste, su murineddu, sa piga, su corbu nieddu. Su mèrrulu solitàriu. A pustis de annos meda chi mancaiat, s’àbbila reale est torrada a fàghere su niu in custas rocas. In su parcu b’est unu museu in ue sunt postos in mustra animales imbalsamados.
Sos Arcivos
Sos lacos de catzigare chi s’agatant in su sartu de Neoneli testimòniant sa produtzione antiga de su binu in custu territòriu, fortzis giai duos sèculos in antis de sa nàschida de Gesùs Cristu e sighida fintzas a dies de oe. De custos lacos, sos prus chi s’agatant sunt duos iscavados in sa matessi perda, in sa matessi roca: unu est su lacu pro catzigare, postu prus in artu e cun un’istampu in ue essiat su mustu agigu catzigadu chi calaiat in s’àteru lacu, su lacu de regorta, postu prus in bassu. A bortas a costadu de custos lacos bi fiat unu fràigu, s’arcivu, in ue si poniat s’àghina prima de dda catzigare.
De custos lacos e arcivos si nde agatant in logos diferente: in Sa Perda Acutzadòrgia, Liori, Sa Punta de Liori, Serra de ‘ingia, Tratales, Costa de Lacu, Marrusa, Mrachedda.
Sa Crèsia parrochiale de Santu Perdu
Sa crèsia parrochiale de Santu Perdu, in sa parte antiga de sa bidda, s’incarat in una pratza chi si ddue arribat dae duas iscaleras.
Sa fatzada tardo-gòtica tenet unu rosone mannu e su campanile a manu manca. Una curiosidade: bi sunt isculpidas sas craes Santu Perdu.
A intro: a manu dereta de sa navada bi sunt bator capellas e a manu manca (in ue b’est su campanile) bi nde sunt tres; b’at arcos de genia diferente; sas bòvedas sunt a bombè o in rughe cun partes decoradas in perda picada.
In sa crèsia de Santu Perdu bi sunt arredos de valore: s’altare majore de màrmaru, altares de linna e de trachite, una trona antiga de linna, meda istàtuas de linna, àteru.
Sa Crèsia de s’Àngelu
Sa crèsia dedicada a s’Arcàngelu Gabriele est in su sartu, prus o mancu a tres chilòmetros dae sa bidda. Una borta sa crèsia, chi est de su 1600, fiat inghiriada dae sos muristenes. In foras tenet unu campanile piticu e unu cortze cun arcos: unu mannu dae in antis e duos prus piticos in sos àteros muros, unu a manu dereta e unu a manu manca. A intro e in foras, sa trachite in colore de rosa est posta in risaltu dae sas parte rebussadas.
A intro bi sunt arcos mannos chi dividint sa crèsia in chimbe campadas, pilastros, sa cobertura de linna e unas cantas pinturas (chi ant tentu dannu) de su Giudìtziu Universale. De sos arredos mèritant de èssere ammentados: s’abbasantera in trachite colore de chinisu e sas istàtuas de linna de s’Arcàngelu Micheli e de s’Immaculada, ambas duas de su de XVIII sèculos.
In ocasione de sa manifestatzione sos pitzocos de sa Consulta de sos Giòvanos de Neoneli ant a cuncordare unu giassu in ue s’at a pòdere papare e bufare dae s’ora de pràndere fintzas a su sero.
Dae sas 06,00 de merie artistas de su territòriu ant a fàghere sos ispetàculos issoro:
- sàbadu, su 4 de làmpadas, at a èssere “White Fang”, artista de Bauladu
- domìniga, su 5 de làmpadas, at a sonare su grupu musicale “Tedoo” de Abbasanta
Disponimentos anti-covid19: a su nessi a intro de locales e logos serrados, diat èssere bene de si pònnere sa mascherina, a su nessi cussa chirùrgica.
(MM)
