} Provincia di Oristano | PLURILINGUISMU: CROSIDADIS, STÙDIUS E BANTÀGIUS DE CHI CHISTIONAT PRUS DE UNA LÌNGUA
Logo della Provincia di Oristano

Provincia di Oristano - sito web ufficiale

PLURILINGUISMU: CROSIDADIS, STÙDIUS E BANTÀGIUS DE CHI CHISTIONAT PRUS DE UNA LÌNGUA

25/09/2024  - 

Sa punna de sa Giorronada europea de is lìnguas est cussa de sensibilizai a is tzitadinus a sa diversidadi culturali e linguìstica de s’Europa, a incorai s’amparu de is lìnguas siat a mannus che a pipius e a afortiai su plurilinguismu.

S’Enciclopedia Treccani narat ca su plurilinguismu est una “situatzioni de una comunidadi o de unu territòriu chi, po su sètiu de làcanas o po cuncordadura ètnica, si impreant prus de una lìngua; finas, sa capassidadi de un’individuu a solu o de una tròpara ètnica de s’espressai, a manera fàcili, in prus de una lìngua, o finas dialetu, o de impreai prus de unu livellu de linguàgiu”.

“Su plurilinguismu – comenti narat Carla Marcato docenti italiana in s’Universidadi de Ùdini e diretora in passau de su Tzentru Internatzionali de Plurilinguismu – est unu fenòmenu tantu àntigu cantu sa Turri de Babeli, iat a benni de nai, spaniau meda in Europa e foras de Europa, e custu ndi at abiatzau a is studiosus, non sceti linguìstas, casi ca ‘lìngua’ est unu cuncetu linguìsticu ma finas culturali (una lìngua ingollit avatu traditzionis, baloris culturalis), sotziali, polìticu, stòricu”.

Una circa publicada in sa rivista scientìfica “Plos One” ponit a craru cantu su linguàgiu pesit meda in sa personalidadi de s’òmini e cunfirmat ca candu unu connoscit una lìngua in prus punnat a tenni prus pagu dobidori morali, est a nai ca acontessendi de essi ananti de una chistioni morali dda iaus a arresolvi segundu unu “giudìtziu deontològicu” in sa lìngua mamma e segundu unu “giudìtziu utilitarìsticu” in una lìngua diversa, est a nai ca a fai unu sceberu in una segunda lìngua iat a allebiai sa reatividadi emotiva, portendi-si-nci a circai s’ùtili.

Funt medas is bantàgius e is profetus de su plurilinguismu, mellus chi nci siat a pipius.

Nci at unu benefìciu sotziali. A connosci prus de una lìngua, difatis, agiudat a cuncordai mellus cun s’arretza sotziali e culturali de unu territòriu po su prus candu unu andat in terra allena, acetendi finas in modu paxiosu cuntestus chi non funt de sa cultura sua. S’acetat de prus sa prospetiva diversa de s’àteru tenendi un’abertura mentali prus manna rispetu a chi connoscit una lìngua sceti.

A connosci prus de una lìngua abantàgiat su svilupu de abilidadi “multitasking” (capassidadi chi permitit a una personi de fai prus de una cosa in su matessi tempus), sendi ca su sugetu chi connoscit prus de una lìngua est avesu a gestiri sa connoscèntzia de diferentis lìnguas e duncas a impreai a segundas s’atentzioni sua.

Nci at stùdius chi afirmant ca me in is pipius chi crescint in ambienti anca si impreat prus de una lìngua s’ativant prus àreas de su cerbeddu acapiadas a su linguàgiu, atentzioni, aprendimentu.

Àterus stùdius, in mesu a totus de s’Universidadi de Zurigu publicaus in “nature Neuroscience” ammostant ca chi chistionat prus de una lìngua trigat a ndi benni su morbu de Alzheimer.

A su pròpiu arresurtau funt arribaus is circadoris de s’Universidadi “Vita-Salute San Raffele” de Milano cun sa circa fata asuba de 85 patzientis cun su morbu de 3 annus: metadi de cussus chistionàt sceti italianu (ndi arribàt de Milanu) e s’àtera metadi chistionàt italianu e tedescu (de Alto Àdige). Is segundus arresurtànt essi prus bècius de is primus e me in is provas de memòria e in su de arregordai facis e logus ant tentu arresurtaus prus bellus.

Nci ndi at àterus ancora de profetus e duncas incoraus a totus a imparai e a fai imparai a is pipius prus de una lìngua (o dialetu).

Ocasioni custa po nai de imparai e a chistionai su sardu in aciunta o impari a s’italianu, ingresu, francesu, ispanniolu e sighendi.