Làconi est una bidda de su Sartzidanu, inghiriada dae buscos birdes e friscos.
Su territòriu suo, in sa badde de sas perdas, fitas contat s’istòria antiga: in localidades diferentes, in su sartu si agatant ancora unas cantas perdas fitas, artas prus o mancu 1,80 metros s’una, de s’època Neolìtica fintzas a cussas de s’Edade de su Ràmene. A sas prus antigas ddis narant 'protoantropomorfas' ca non tenet caraterìsticas de s’anatomia umana, a cussas de un’època mesana ddis narant ‘antropomorfas' e tenent picados su nasu e sas pibiristas, sas ùrtimas sunt istàtuas mascru, cun pugnales, o fèmina, cun su sinu.
In sas salas de su Museu de sas Istàtuas Preistòricas in Sardigna, chi est in su Palatzu Aymerich, s’agatant in mustra istàtuas e testimonias de valore iscientìficu mannu.
In su Palatzu Aymerich dae su 1846 fintzas a su 2000, ant bìvidu sos marchesos de Làconi. Est un’edifìtziu de tres pianos in istile neoclàssicu, cun aposentos decorados cun paperi pro tapetzeria frantzesu, in ue ant retzidu personàgios illustres. Dae su Palatzu Aymerich incomintzat su Parcu Aymerich chi, essende mannu 22 ètaros, est su parcu urbanu prus mannu de Sardigna. Su Parcu est de una bellesa ispantosa: matas e molas de calidades diferentes, chi tenent sèculos de vida, mannas e piticas; camineras e giassos in ue pausare in su friscu; traghinos, rios, ispèndulas chi calant dae rocas artas. In su parcu abarrat parte de unu casteddu medievale fatu fraigare dae sos Giùighes de Arborea e sighidu a ismanniare in sos sèculos a pustis. De s’edifìtziu abarrant muros, una ventana gòtica cun setzidòrgios, arcos, parte de una turre, una lògia.
Làconi est sa bidda de su santu connotu e pregadu meda in totu sa Sardigna: Santu Innàtzi de Làconi. Su para laconesu, nàschidu in su 1701 in una famìllia pòbera meda e religiosa meda e mortu in su 1781, faeddaiat su sardu ebbia, non est andadu mai a iscola e no ischiat iscrìere. A binti annos aiat seberadu de bìvere sa vida religiosa in cunventu e, diventadu ‘fra Nàtziu’, giraiat peri sas domos, peri sas carreras e sas osteras de Casteddu comente para pedidore, ùmile testimonia de una vida de penitèntzia, caridade e preghiera chi at sanadu malàidos meda in nùmene de Deus. Dd’ant fatu santu in su 1951. In sa bidda sua, in ue si podet visitare sa domo in ue est nàschidu e unu museu a issu dedicadu, dd’afestant ogni annu su 31 de austu.
(MM)
